کم و زیاد خانه شهرنشینان ایرانی

امکانات محل زندگی یا تسهیلات رفاهی (Utilities) به مجموعه‌ای از خدمات و تجهیزات اساسی اطلاق می‌شود که برای زندگی روزمره ضروری هستند. این امکانات شامل آب لوله‌کشی، برق، گاز شهری، سیستم فاضلاب، اینترنت، تلفن و سایر تجهیزات رفاهی مانند سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی می‌شوند. در اقتصاد، دسترسی به این تسهیلات نه تنها نشان‌دهنده سطح رفاه خانوارهاست، بلکه به عنوان شاخصی برای توسعه یافتگی جوامع نیز محسوب می‌شود. در کشورهای توسعه‌یافته، دسترسی به این امکانات تقریباً جهانی است، اما در کشورهای در حال توسعه، این دسترسی می‌تواند به شدت متفاوت باشد و نابرابری‌های منطقه‌ای و اقتصادی را نشان دهد.
در ایران نیز، دسترسی به امکانات محل زندگی به عنوان یکی از شاخص‌های مهم رفاه اجتماعی و اقتصادی مورد توجه قرار می‌گیرد. بر اساس داده‌های منتشر شده از سوی بانک مرکزی ایران در سال 140۲، درصد خانوارهای شهری که به این تسهیلات دسترسی دارند، نشان‌دهنده وضعیت رفاهی و زیرساختی در مناطق شهری کشور است.
دسترسی به امکانات در خانوارهای شهری
بر اساس داده‌های بودجه خانوار شهری بانک مرکزی در سال 140۲، دسترسی به امکانات اساسی در مناطق شهری ایران به طور کلی در سطح بالایی قرار دارد. با این حال، تفاوت‌هایی در دسترسی به برخی تسهیلات دیده می‌شود که نشان‌دهنده نابرابری‌های احتمالی در توزیع منابع و خدمات است.
برخی از امکانات مانند برق (۱۰۰٪)، آب لوله‌کشی (۹۹.۶٪)، حمام (۹۹.۹٪) و آشپزخانه (۹۹.۴٪) تقریباً در تمامی خانوارهای شهری وجود دارند. این اعداد نشان می‌دهند که زیرساخت‌های پایه در مناطق شهری ایران به خوبی توسعه یافته‌اند و دسترسی به این امکانات تقریباً همگانی است. دسترسی به گاز شهری نیز در سطح بسیار بالایی قرار دارد (۹۶.۷٪)، که نشان‌دهنده گستردگی شبکه گازرسانی در شهرهاست. سیستم فاضلاب شهری نیز در ۶۶.۱٪ از خانوارها وجود دارد، هرچند این عدد نسبت به امکانات پایه پایین‌تر است و نشان می‌دهد که هنوز بخشی از خانوارها به سیستم فاضلاب شهری متصل نیستند.
کولر ثابت (آبی یا گازی) در ۸۴.۸٪ از خانوارها وجود دارد، که نشان‌دهنده نیاز به سیستم‌های سرمایشی در مناطق گرمسیری ایران است. از سوی دیگر، شوفاژ یا پکیج (۲۴.۵٪) کمتر رایج است، که احتمالاً به دلیل تفاوت‌های اقلیمی و ترجیحات خانوارها در استفاده از سیستم‌های گرمایشی متفاوت است. دسترسی به اینترنت (۸۷٪) و تلفن (۶۱.۴٪) نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از خانوارهای شهری به شبکه‌های ارتباطی دسترسی دارند. با این حال، عضویت در شبکه‌های اجتماعی (۸۶.۷٪) کمی کمتر از دسترسی به اینترنت است، که ممکن است به دلیل تفاوت در استفاده از این پلتفرم‌ها یا محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی باشد. تنها ۴۴.۱٪ از خانوارها از انباری برخوردار هستند، که نشان می‌دهد این امکان در بسیاری از خانه‌ها وجود ندارد. این موضوع می‌تواند به دلیل محدودیت فضای فیزیکی در برخی از مناطق شهری یا طراحی ساختمان‌ها باشد.
به گزارش اکوایران، داده‌های سال 1402 نشان می‌دهند که دسترسی به امکانات پایه در مناطق شهری ایران در سطح بالایی قرار دارد، اما هنوز تفاوت‌هایی در دسترسی به برخی تسهیلات مانند سیستم فاضلاب شهری، شوفاژ و انباری وجود دارد. این تفاوت‌ها می‌تواند ناشی از نابرابری‌های منطقه‌ای، تفاوت‌های اقلیمی یا سیاست‌های توزیع منابع باشد.